Boğaziçi 'nin En Değerli Semtlerinden Biri Kandilli !

Kandilli

İstanbul Anadolu Yakası’nda; Boğaziçi’nin en dar yerinde, Bebek Koyu’nun karşısındaki sivri burunun arkasında konumlanır. Güneyde Vaniköy, kuzey ve kuzeydoğuda Küçüksu, doğuda Bahçelievler ve Talimhane Mahalleleri ile çevrilidir. Bebek Koyu ile Kandilli arasındaki mesafenin tam ortası 100 metre derinliğe sahiptir ve Boğaz’ın en derin noktasını oluşturmaktadır. Bu derinlikten dolayı Boğaz’ın en hızlı akıntısı Kandilli Akıntısı’dır.

Kandilli de gerek iskele cami odaklı sahil yerleşimi ile gerek ise topografik oluşumundan kaynaklı dik yokuşları ve yeşil alanları ile Boğaziçi Köyüdür.

Kandilli sit alanınında cami, kilise, mezarlıklar, sıra çeşmeler, yokuşlar, anıtsal yapılar ve Osmanlı Dönemi’ne ait ahşap sivil mimarlık örnekleri bulunuyor.

14. yy’a kadar Bizans döneminde Vaniköy ile Göksu deresinin arasındaki alan, sarp yamaçlar anlamına gelen Brokhtoi olarak bilinir. Bu çağda, Kandilli farklı isimlerle de anılmaktadır. Tarihçi Joseph Pittion de Tournefort Bosphorus Nicopolis olarak geçen bahçenin

alanın Bithinia’nın parçası olduğunu söyler. Kandilli’yi zoolog Pierre Gilles ‘Moltorino’ ve A. Dethier ise ‘Perirron’ olarak adlandırmıştır

Osmanlı Dönemi’nde semtin adının Kandilli olması üç ayrı rivayet şeklinde aktarılır: 1) Saltanat kayığı ile Çubuklu veya Göksu mesirelerinden sarayına dönen padişaha Kandilli yakınından geçtiği sırada bir papazın bahçedeki ağaçlara kandil asması nedeniyle Kandilli adı verilmiş.

2) IV. Sultan Murad, Kandilli’de bir saray yaptırılmasını buyurmuştur. Saraya yerleşmesi sırasında bir şehzadesinin doğmasını yedi gece kandil donanması şenliği ile kutlamıştır. Bu sebeple köy Kandilli adıyla anılmıştır (Atasoy, 1982, s. 13 ; Ayvansarayi, 2001).

3) Kandilli Burnu, akıntı sebebiyle önünden geçen deniz araçlarına tehlike oluşturduğundan onları uyarmak üzere tarih boyunca yanan bir ışık kaynağının varlığından bahsedilir. Bu sebeple yerleşime Kandilli denildiği rivayet edilir.

OSMANLI DÖNEMİ

Kandilli ve Çengelköy’de sadece padişahların meyve, sebze ve çiçek yetiştirdiği hasbahçeler bulunmaktadır. Sayıları 70’i bulan hasbahçelerin içerisinde en güzelinin Kandilli’deki hasbahçe olduğunu ifade eder.

Kandilli, 16. yy’dan itibaren Osmanlı padişahlarınca eğlence ve mesire yeri olarak kullanılmaya başlamıştır. Çelebi (2017), Kandilli’de Ayazma olarak isimlendirilen hastalara şifa olduğu bilinen çeşmeleri ve çeşmelerin hemen yanı başında şenliklerin düzenlendiğini kaydetmiştir.

1913-1916 yılları arasında Boğaziçi’ndeki yalılara erişimi kolaylaştıran pazar kayıkları 1916’da yakıt dolu bir tankerin çarpmasıyla çıkan Gaz Yangını sonrası yok olmuştur. Kandilli’deki bir çok yalı bu yangın felaketinde yanarak kaybolmuş, Edip Efendi Yalısı dışında, Vaniköy yönündeki tüm yalılar, Kandilli İskelesi ve beraberinde ahşap olan Kandilli Camii, Cemile Sultan Sarayı’nın selamlık bölümü yangından hasar görmüştür. 1930’lu tarihli hava fotoğrafında sadece temellerinin kaldığı gözükmektedir. Şirket-i Hayriye’nin sağladığı ulaşım kolaylığı ile dönemin zengin İngiliz veya Fransız aileleri ve saraya yakın kişiler sahildeki yalılarda ve Sıraevler Sokak’ta yaşamıştır. 1983 tarihinde 2960 sayılı yasada “kullanılmayan alanların yeşil alan ilan edilmesi”ne rağmen Kandilli’nin doğal mirasının en önemli ögeleri olan Adile Sultan Korusu ve Cemile Sultan Korusu istenilen ölçüde korunamamıştır. Özellikle 2006’dan itibaren Kandilli sırtlarında betonarme villalar görülmesine başlanması uygulama sürecinin yasalara uygun işletilmediğini göstermektedir.Cemile Sultan’ın güneydoğu ucu kaçak yapılaşmalarla işgal edilmiş durumdadır. Kandilli’de Göksu’dan başlayıp Vaniköy Camisi’ne kadar uzanan sahil şeridindeki yalılar topoğrafik özelliklere ve akıntılara göre şekillenerek sıralanmışlardır: Kıbrıslı Yalısı ve müştemilatı olan Komili Yalısı, Akıntıburnu içerisinde kalan korunaklı konumu ile denize sıfır düzenlenmişken; İsmail Paşa Yalısı, Abud Efendi Yalısı, Kont Ostrorog Yalısı, Hadi Semi Yalısı (Manford Yalısı) leb-i derya olarak; Neslişah Sultan Yalısı (Prenses Monheim Yalısı)-Çolakoğlu Yalısı, Edip Efendi Yalısı-Clifton Yalısı, Bayramoğlu Yalısı, Sabancı Yalısı geri çekilmiş rıhtımlı düzendedir